Jakie mity utrudniają skuteczne leczenie alkoholizmu i co naprawdę działa?

Temat leczenia uzależnienia od alkoholu od lat obrósł w szereg półprawd, uproszczeń i wręcz szkodliwych mitów. Społeczne przekonania, choć często wynikające z dobrych intencji lub obiegowych opinii, nie mają wiele wspólnego z tym, co wynika z praktyki klinicznej, psychoterapeutycznej czy doświadczeń osób wychodzących z uzależnienia.

Alkoholikiem zostaje się z wyboru – mit silnej woli

Jednym z najtrwalszych mitów, który funkcjonuje w przestrzeni publicznej, jest przekonanie, że alkoholizm to rezultat słabej woli, braku charakteru lub nieodpowiedzialnych decyzji. W rzeczywistości to uproszczenie całkowicie ignoruje współczesną wiedzę medyczną i psychologiczną. Uzależnienie od alkoholu jest chorobą chroniczną o podłożu neurobiologicznym, psychologicznym i społecznym. Czynniki genetyczne, środowiskowe, osobowościowe i doświadczenia życiowe mają kluczowe znaczenie w rozwoju uzależnienia.

Osoba uzależniona nie wybiera stanu, w którym traci kontrolę nad ilością spożywanego alkoholu. To nie jest kwestia „słabego charakteru” – to reakcja organizmu i psychiki na substancję, której regularne przyjmowanie zmienia funkcjonowanie układu nerwowego. Układ nagrody w mózgu zostaje przeprogramowany, co sprawia, że decyzja o zaprzestaniu picia staje się coraz trudniejsza, aż w końcu niemożliwa do zrealizowania bez pomocy z zewnątrz. Mit „silnej woli” nie tylko fałszuje rzeczywistość, ale i utrudnia osobom uzależnionym szukanie pomocy – bo przecież „mogliby przestać, gdyby tylko chcieli”.

Detoks to leczenie – czyli czym leczenie alkoholizmu nie jest

Wielu ludzi sądzi, że odtrucie alkoholowe, znane też jako detoks, to równoznaczne z leczeniem uzależnienia. To groźne uproszczenie, które może prowadzić do dramatycznych konsekwencji. Detoks to jedynie pierwszy krok – etap fizycznego oczyszczenia organizmu z alkoholu, którego celem jest przerwanie ciągu picia i zapobieżenie powikłaniom związanym z nagłym odstawieniem substancji.

Jednak detoks nie dotyka przyczyn, które stoją za uzależnieniem, ani nie wpływa na mechanizmy psychiczne czy społeczne utrzymujące alkoholizm. Leczenie to proces długoterminowy, obejmujący terapię indywidualną, grupową, wsparcie psychologiczne, a często także farmakoterapię.

Warto jasno zaznaczyć:

• Detoks nie leczy uzależnienia, a jedynie przygotowuje organizm do właściwej terapii.

• Osoba po detoksie nadal pozostaje osobą uzależnioną, z nienaruszonymi mechanizmami nałogowymi.

• Rezygnacja z kontynuacji leczenia po detoksie drastycznie zwiększa ryzyko nawrotu.

• Wyspecjalizowane ośrodki leczenia uzależnień oferują kompleksowe podejście – nie tylko oczyszczenie organizmu, ale też pracę nad motywacją, zachowaniami, emocjami i relacjami.

Zatrzymanie się na detoksie to jakby zatrzymać leczenie zapalenia płuc po pierwszej tabletce – krótkotrwała ulga nie oznacza wyleczenia.

Terapia działa tylko wtedy, gdy chory „chce” się leczyć

Jednym z najczęściej powtarzanych mitów, który skutecznie podważa sens działań terapeutycznych, jest przekonanie, że terapia leczenia alkoholizmu przynosi efekty jedynie wtedy, gdy osoba uzależniona sama „zrozumie”, że chce przestać pić. To podejście może wydawać się logiczne – skoro ktoś nie widzi problemu, to nie ma motywacji do zmiany. Jednak rzeczywistość kliniczna pokazuje coś zupełnie innego.

Większość osób trafia na leczenie nie dlatego, że doświadczyli „olśnienia”, lecz pod wpływem presji zewnętrznej – rodziny, pracodawcy, sądu czy zdarzeń losowych. Motywacja wewnętrzna często przychodzi później – w toku terapii. Współczesna psychoterapia uzależnień, w tym podejście motywujące, zakłada, że motywację można budować, rozwijać i wzmacniać podczas pracy z terapeutą.

Trzeba też pamiętać, że uzależnienie zmienia sposób myślenia – osoba chora może minimalizować problem, zaprzeczać faktom, racjonalizować swoje picie. To nie brak chęci, lecz efekt samej choroby. Rolą specjalistów jest praca z tym oporem, a nie bierne oczekiwanie, aż chory sam „dojrzeje” do decyzji o terapii. Przekonanie, że terapia ma sens tylko „dla chętnych”, prowadzi często do rezygnacji z pomocy, zanim proces leczenia w ogóle się zacznie.

Leczenie uzależnienia to jednorazowy proces

Wiele osób wyobraża sobie leczenie alkoholizmu jako coś, co można przejść raz, a potem wrócić do „normalnego” życia bez żadnych ograniczeń czy zagrożeń. To mit, który prowadzi do rozczarowań i – co gorsza – nawrotów. Leczenie uzależnienia to nie zabieg, który kończy się po tygodniu czy miesiącu. To proces, który wymaga systematyczności, cierpliwości i gotowości do zmiany stylu życia.

W praktyce leczenie obejmuje:

• Etap intensywny, czyli udział w terapii stacjonarnej lub ambulatoryjnej, trwający od kilku do kilkunastu tygodni.

• Okres podtrzymywania trzeźwości, czyli uczestnictwo w grupach wsparcia, kontynuacja terapii, współpraca z terapeutą uzależnień.

• Zarządzanie nawrotami, czyli naukę rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych i rozwijania strategii radzenia sobie z pokusami i stresem.

• Zmiany w relacjach i codzienności – zmiana środowiska, redefinicja relacji towarzyskich, znalezienie alternatywnych źródeł przyjemności i sensu.

To droga, którą wiele osób musi iść przez całe życie – z większą lub mniejszą intensywnością. I nie ma w tym nic dramatycznego ani „nienormalnego”. Tak jak cukrzyca czy nadciśnienie wymagają stałej kontroli, tak samo choroba alkoholowa wymaga czujności, pracy i wsparcia. Przekonanie o „jednorazowości” leczenia tylko utrudnia zrozumienie natury uzależnienia – jako schorzenia przewlekłego, nawrotowego, ale możliwego do skutecznego zarządzania.

Więcej: ośrodek uzależnień Gdańsk.